سونداژ یا میل زدن مجرای اشکی
کاهش خروج اشک از سیستم تخلیه کننده اشک به علت انسداد نسبی یا کامل سیستم تخلیه کننده اشک است که در کودکان و بزرگسالان علت زمینه ای و درمان آن متفاوت است. مهمترین علامت تنگی و یا انسداد مجرای اشکی،اشکریزش و یا در موارد شدیدتر،ترشح چرکی از چشم میباشد.
انسداد مجرای اشکی در کودکان و نوزادان
انسداد مجرای اشکی در کودکان و نوزادان پدیده ای شایع است؛ بطوریکه در نوزادن رسیده ( فول ترم) در ۵٪ موارد و در نوزادان نارس تا ۳۰٪ موارد انسداد مجرای اشکی در زمان تولد مشاهده می شود. این کودکان معولا تا سن ۸ الی ۹ ماهگی در ۹۰٪ موارد خود به خود بهبود می یابند و در صورت عدم بهبود خود به خودی، بعد از این سن سونداژ ( میل زدن) مجرای اشکی انجام می شود.
اگر سونداژ در سن زیر یک سالگی انجام شود، احتمال موفقیت آن در حدود ۷۵٪ موارد می باشد و هر چه سن کودک در موقع سونداژ بالاتر باشد، احتمال موفقیت آن کمتر است. در کودکان بالای یک سال معمولا یک الی دو بار سونداژ انجام می شود و در صورت عدم موفقیت، لوله مخصوصی از جنس سیلیکون ( بنام کراوفورد) در داخل مجرای اشکی کار گذاشته می شود که تا یک سال در محل باقی مانده و سپس خارج می گردد.
در کودکان بالای ۴ الی ۵ سال معمولا نیاز به عمل جراحی داکریوسیستورینوستومی (DCR) همراه با کار گذاری لوله سیلیکون است.
انسداد مجرای اشکی در بزرگسالان
انسداد مجرای اشکی فقط در سنین زیر دو الی سه سال با میل زدن یا در اصطلاح سونداژ مجرای اشکی قابل درمان است؛ اما در سنین بالاتر سونداژ فقط جنبه تشخصی دارد و به هیچ وجه برای درمان توصیه نمی شود. لذا در بزرگسالان عملی بنام داکریوسیستورینوستومی (DCR) انجام می شود که طی آن مجرای اشکی به داخل بینی باز می شود. حال اگر قسمت ابتدایی مجرا بسته باشد، باید علاوه بر DCR به مدت چند ماه هم لوله سیلیکون گذاشت؛ ولی در صورت بسته بودن قسمت انتهایی فقط DCR کافی است.
عمل داکریوسیستورینوستومی یا DCR
اشک ریزش یکی از مشکلاتی است که در بزرگسالان و کودکان مشاهده می شود. یکی از علت های اشک ریزش، انسداد مجاری اشکی است. معمولاً درمان انسداد مجاری اشکی در بزرگسالان از طریق جراحی صورت می گیرد. درمان انسداد اشکی به روش جراحی در بزرگسالان، جراحی داکریوسیستورینوستومی یا جراحی DCR نامیده می شود.
علت انسداد مجرای اشکی، به‌طور دقیق شناخته نشده است و دلایل مختلفی برای آن مطرح می شود ولی نکته مهم آن‌که در اکثر این افراد (بیش از ۶۰ درصد موارد) مشکلات دیگر آناتومیک و التهابی بینی مشکل ساز شده است؛ مشکلاتی مانند انحراف تیغه بینی، پولیپ مخاط بینی، سینوزیت و…
تجربه نشان داده اگر این قبیل مشکلات برطرف نشود احتمال دارد جراحی رفع انسداد مجرای اشکی به نتیجه مطلوب نرسد.
جراحی داکریوسیستوراینوستومی چیست؟
جراحی داکریوسیستوراینوستومی یا DCR عملی است که در آن متخصص چشم و جراح چشم برای رفع انسداد مجرای اشک، بیشتر در بالغین، و به ندرت در کودکان، اقدام به جراحی می کند. در عمل DCR چشم، بین چشم و بینی مسیری برای عبور اشک ایجاد می شود.
علل شناخته شده انسداد مجرای اشکی
• التهاب‌های حاد و مزمن مجرای اشکی
• ضربه
• انسداد مجرای اشکی مادرزادی
علائم انسداد مجرای اشکی
• اشک ریزش
• تورم پلک
• تورم کیسه اشکی
• ترشح چرکی
• تاری دید
• احساس درد در صورت
• التهاب کیسه اشکی
• عفونت ملتحمه
نحوه جراحی DCR
در جراحی DCR ، با ایجاد یک کانال استخوانی در گوشه داخلی چشم به طرف بینی، کانال اشکی جدیدی ایجاد خواهد شد تا اشک از آن مسیر به طرف بینی حرکت کند. ابتدا برش یک تا دو سانتی‌متری در گوشه داخلی چشم و روی دیوار خارجی بینی ایجاد می شود تا دسترسی به مجرای اشکی امکان پذیر شود.مخاط کیسه اشکی به مخاط بینی متصل می شود که از طریق آن، اشک از حفره چشم خارج و به سمت بینی منتقل می شود.
در بعضی بیماران برای بازماندن کانال جدید، لازم است یک لوله سیلیکون در سوراخ های اشکی هر دو پلک به طرف بینی جای گذاری شود. این لوله پس از ۶-۳ ماه به طور سرپایی در درمانگاه برداشته می شود.
میزان موفقیت عمل DCR در حدود ۸۰ درصد موارد میباشد.در واقع، در ۲۰ درصد موارد،آبریزش و یا ترشح چرک،ادامه می یابد که نیاز به عمل جراحی مجدد می باشد.